IVC Campinas Blog – Day 4

Posted on 24/07/2024 by DVS

The 49th International Viola Congress takes place from 17-21 July in Campinas, Brazil. Your intrepid DVS bloggers bring you the daily debrief from the pulsating heart of the viola world.

Day 4 – Saturday, July 20th 2024

One of the many extra nice aspects of this year’s congress in Campinas is that almost all Congress Presenters are in the same hotel, “The Visiting Professor’s House” (CPV for short) on campus. It’s a mere 10 minutes’ walk to/from the Music Institute (Congress venue), and it even features a luxurious swimming pool, which there is unfortunately absolutely no time to hang out in. But we all meet and mingle during the café de manhã (breakfast), accompanied by a handsome variety of Brazilian bolos (cakes) and pasteles (pastry).

After the daily 08.30am Viola Ensemble rehearsal, the first lecture of this fourth congress day was “Bowing Practices in the Baroque Era” by prof. Christine Rutledge (University of Iowa). She had prepared a really nice handout with lots of bowing examples from Bach and Telemann classics. She discussed the controversy over dogmas such as the “wretched rule” (sic, Geminiani) of the French baroque school, prescribing a default down-bow on every first beat. To get past this, prof. Rutledge suggested a number of aspects to be considered when designing your own ‘best bowing’. These are essentially corollaries to key principles of “informed performance practice” such as knowing the style and rhetorical aspects of the work, and to be aware of the characteristics of various baroque-era dance styles (e.g. Courante, Sarabande, Gigue, Minuet). She showed with played examples how also tempo could influence the choice of slurring. Prof. Rutledge also mentioned the relevance of using a baroque bow, insofar as this changes the physics of the bowing game. One should avoid the temptation to compromise the stylistically ideal strategy simply because one is using the wrong materials. A perfectly fine baroque bow can be bought for a fraction of the price of classical bows.

The French delegation at this congress – Karine Lethiec and Francoise Gneri – had a full program in the auditorium this morning. Due to the Bach lecture upstairs I had to miss the first part – a very intriguing program of viola duos. But I was able to attend the recital “MUSICoMAN – The French contemporary new viola repertoire” with Karine Lethiec. Herein new works for solo viola were combined with poetry and images relating to prehistoric archaeological finds such as the Dame de Brassempouy – a 30,000 years old stone carved femaie head. It was a very artfully curated video – with glimpses of Karine herself playing in ancient locations. The audience clearly appreciated all the work that had been invested in this project! Here’s the compete playlist on YouTube (including interviews and extended clips not shown in the recital).

In the afternoon I attended the workshop “Teaching music with visualization” by our Finnish colleague Lauri Hämäläinen. He has literally created “The Amazing Violin Comics: Tips for practicing and mental images for learning stringed instruments“, a comic book that visualizes various ergonomic / physical tips and insights related to violin and viola playing (Amazon link here). The common denominator of these exercises – practiced in the workshop – is that they visualize physical analogies of various posture / motoric motion aspects of playing the viola (or violin).

This year, the IVS Annual Presidents’ Meeting functioned (for the first time!) as a hybrid online / live event. The presidents from a handful of societies (Canada, Italy, Finland, Poland, Portugal) joined us online, while the rest (South Africa, Norway, Brazil, Netherlands, France, USA, China plus the IVS board) were together in classroom 41 in Campinas.

First some key announcements: The next IVC Congress will be held from 13-17 August 2025 in Xi’an (China), with the theme “The Silk Road through the four strings of the Viola – East, West, Tradition, Novelty“. Featured artists include Ning Shi, Atar Arad, Garth Knox, Paul Silverthorne, Haofu Chang and Antonello Farulli. The congress website is already online (link here – note: you can switch to the English-language version using the top right menu selection).
The 2026 IVC Congress has also been decided: it will be only 5 months after the Xi’an congress, 19-23 January 2026 in Paris (France)!

One key general discussion topic was (same as last year in Salaya) the urgent need for rejuvenation of the IVS and some of the older sections that have been declining in recent years. The newly established IVS youth chapter “Juventus“, spearheaded by Nehir Akansu and friends, could hopefully become a catalyst in this process by developing a new and enthusiastic generation of “viola society leaders”. Several constructive ideas were fielded by the meeting delegates.

Due to the IVS meeting, I unfortunately missed the introduction to the much-anticipated performance “Works for Viola and Taonga Puoro” by Sophia Acheson (viola) and Ariana Tikao (taonga puoro, a collection of traditional Maori musical instruments); and I also missed the poignant circumstance that this performance had been dedicated to Sophia’s sister Helen, who died suddenly one year ago today. Those of us who attended the 2017 IVC in Wellington will be able to remember that Helen performed (as a mezzo-soprano) together with Sophia at that congress.

The taonga puoro programme did not disappoint! It held a full hour of captivating soundscapes – a feast for the eyes and the ears (although the airco once again snuffed out the subtler parts of the audible spectrum). I lack the language to properly describe what I saw, heard and felt – but it was overwhelmingly beautiful! The performance culminated in a veritable viola quartet (big soft spot for me!) when Sofia’s former teacher Donald Maurice and others joined her on stage. Now that Donald has declared his final retirement, it seems that his former pupil is picking up where he left off with his Taioro collaboration.

Next, Emlyn Stam and Sherry Grant took the stage with “Vio-Latino: new works from the South American diaspora”, a program consisting entirely of specially commissioned (and hence World Premiere) works by contemporary South American born composers who have since moved to other continents. This music was accompanied by projections of South American art and poetry. The two musicians showed excellent command of the powerful musical language – virtuosic and dynamic, so the performance was very engaging. After the congress they will tour this programme in São Paulo, Buenos Aires and Santiago de Chile.

The evening concert with the accomplished Chilean violist Georgina Rossi and her pianist Milena Lopes featured a predominantly Chilean programme with works by Osvaldo Lacerda, Federico Heinlein, Ernani Agular, David Cortés and Juan Orrego-Salas. It was an impeccable performance, offering insights into a sphere of music that is rarely heard in Europe (although she did perform a work by Chile-based composer Rafael Diaz at the congress in Rotterdam, 2018).

A late-night “Viola Café” had been announced to take place in a pizzeria some 20 minutes’ walk from the Unicamp Music Institute. Rather against my principles, however, I succumbed to my feeling of fatigue and walked in the opposite direction towards our hotel, only to be hijacked by a spontaneous pizza-and-beer event in the hotel mezzanine foyer. The battle cry “Kaaah!!” (borrowed from Emlyn’s VioLatino concert) served as mandatory entry password. Live choro improv arose from one corner of the room, while repeated sips of Cachaça and chocolate liqueur made a blur out of time. That’s the true spirit of viola congresses working its magic!

Kristofer Skaug, DVS

Report from DVS “Health week” workshops

Posted on 17/03/2021 by DVS

In the past week, the DVS has taken to the new online medium with a “doubleheader” of workshops related to avoiding / reducing / treating the long term health issues associated with viola playing.

The first workshop, poetically titled “Finding Fabulous Freedom (with a viola in your hand)” was brought to us by Ásdis Valdimarsdóttir, with insights derived and developed from Body Mapping and Alexander Technique.

Ásdis worked through a number of examples relating to posture, left and right arm motions, based on mechanical principles of (skeletal and muscular) anatomy. She demonstrated clearly awkward and potentially unhealthy practices (some of which, sadly, are dangerously close to certain “style schools” of violin/viola technique) compared to natural and mechanically balanced alternatives. Accessories to her presentation included various illustrations from slides, and even a good old-fashioned dummy skeleton to help make her points. She also got the crowd in motion with exercises, with and without a viola. It was quite a sight to behold all participants in their tiny digital viewports performing these exercises!

The second workshop followed one week later, presented by Laura Kok: “How to deal with injuries – Medical empowerment for viola players“. Laura is an orthopaedic surgeon specialised in prevention and treatment of musicians’ injuries, and she has completed a full conservatory viola degree as well.

She gave a very interesting overview of the various health issues commonly seen for instrumental musicians (and violists in particular), ranging from physical to “psychosocial” issues – including a very telling comparison of the parallels and differences between musicians and athletes. In particular, athletes have much better medical and psychological support in general, and in the musical world it is even somewhat of a taboo to admit to or even discuss injuries (this last point was brought up by Ásdis as well).

Laura highlighted the orchestra musician in particular as someone who has a very low degree of personal influence on his/her working environment – being consistently dictated when, what, and how to play. This lack of control puts the musician at considerable risk of stress, burnout and injuries. And a musician’s career is much longer than an athlete’s, a full lifetime of sustained “wear-down” of their bodies. Not to mention stress related symptoms such as anxiety, sleeplessness, etc.

Both workshops were widely appreciated by those who attended.

For those of you who missed it: If you are interested in more details about these workshops, please contact us at mail@dutchviolasociety.nl – we will gladly send you more information, including links to recordings of the workshops.

This was the first time we tried to do interactive workshops online via zoom. During these workshops we had as many as 56 participants simultaneously online in the session, logging in even from overseas (USA, UK, etc.). This immediately verified to us that we have a truly international reach – so different from the physical and inherently “local” events of pre-COVID times.

Kristofer Skaug, DVS

Met meer gemak musiceren, kunnen wij dit nu?

Posted on 28/06/2017 by DVS

verslag van workshop met Eileen McEwan in Akoesticum Ede, 21 mei 2017
door Sofie Booy

Ik ben Sofie Booy, ik ben 18 jaar en volg sinds begin december 2016 altvioollessen bij Karin Dolman. Ik heb weleens last van kramp in mijn linkerschouder, en gespannenheid waardoor mijn stok gaat trillen, daarom dacht ik dat het handig was om naar deze cursus te gaan. Ik ben namelijk zelfs gespannen in mijn schouders en handen als ik fiets.

Zondag 21 mei gingen wij (Karin, Jonas, Sylven, Tim en ik) met zijn vijven en vijf altviolen in een auto op weg naar het Akoesticum in Ede, voor de workshop ‘Met meer gemak musiceren’.

Karin vertelde mij dat ik mijn altviool mee moest nemen en makkelijke kleding aan moest doen. Ik zei: nou dat wordt dus geen rokje, stel je voor dat we de spagaat moeten doen! 😉 Waarop Karin antwoordde: nou dat zou wat zijn, dat je als je de spagaat doet opeens Paganini kan spelen! We zullen zien…

Wij kwamen aan in de studio, naast Eileen McEwan (die de cursus gaf) was er nog één iemand anders. In totaal waren we dus met zijn zessen die de cursus volgden, wat op zich wel fijn was, hier kom ik later op terug.

Door middel van een PowerPoint begon ze de cursus/workshop. Ze vertelde wat over zichzelf en daarna moesten wij ons voorstellen, hoe je heet, hoelang je speelt en waarom je hier bent gekomen. Daarna begon ze met de theorie over hoe ons lichaam in elkaar zit. Bindweefsel is belangrijk en daar kwam ze ook vaak op terug naarmate de cursus volgde. Het zorgt ervoor dat alles soepel gaat in de spieren en botten maar geeft ook stevigheid en is een soort beschermlaag.

Vervolgens liet ze filmpjes zijn van verschillende mensen die aan het lopen waren, met lijnen erdoor zodat je goed kon zien of ze recht lopen. Daarna liet ze een filmpje zien van iemand die zonder benen ‘liep’ en daar zag je hoe belangrijke de functie van de rug is. Die moet recht en flexibel zijn, eigenlijk bij alles wat je doet.

Na de theorie gingen we beginnen met wat oefeningen.

We lieten onze armen langs ons lichaam hangen en gingen een beetje voorover ‘bukken’. En toen hetzelfde maar dan als je rechtop zit. Jullie snappen natuurlijk wel wat makkelijker ging. Als je recht op zit en je ademt diep in dan worden je spieren langer, als je hele tijd gebukt loopt of wat dan ook, dan heb je kortere spieren.

Dit kan je thuis ook even proberen:

We gingen zitten met beide voeten op de grond en onze handen onder je benen. Je moest je handen zo ver mogelijk naar achteren schuiven tot dat je je ‘zitbot’ voelde. Als je dat kon voelen moest je je handen gewoon naast je lichaam houden en net iets voor het zitbot gaan zitten. Dan zit je recht. En dat is eigenlijk al heel belangrijk.

Met staan geldt eigenlijk precies hetzelfde, je moet zelf een beetje je bekken naar voren en achteren bewegen en kijken wat fijn voelt, waardoor ook je borstbeen recht te staan komt en je het gevoel hebt dat je bekken en borstbeen op een lijn zitten.
Verder was er nog een oefening dat je op je op kiezelstenen moest gaan staan en je focus breed houden, hoeveel voel je dan nog van de kiezels? En als je je focust op een klein ding (in ons geval als we spelen dus op noten) hoe goed voel je dan nog de kiezels?
Het kwam erop neer wanneer je gefocust bent op een detail, dat je dan de kiezels veel minder voelt.

Vervolgens ging ze bij iedereen kijken hoe je je altviool op je schouder legt, en hoe je dat eigenlijk zou moeten doen. Ze kon hierdoor bij iedereen goed zien hoe het ging en wat er fout was, dat kan normaal niet met een wat grotere groep mensen. Nu kwamen we bij sommigen tot de conclusie dat bijvoorbeeld de kinsteun verhoogd zou moeten worden, of in mijn geval een andere (midden) kinsteun. Ik had wel regelmatig last van mijn linkerschouder, omdat ik die dus naar voren houd, om mijn alt recht te houden. Ook had/heb ik mijn benen altijd gestrekt als ik sta, vooral mijn knieholtes, waardoor ik niet vrijuit kan bewegen en het altijd een beetje krampachtig gaat. Ik vertel dit erbij zodat als je dit leest, je het ook bij je zelf kan controleren en misschien lost dat wel je probleem op!

We kregen allemaal dingen waarop we moeten letten, maar wat voor iedereen natuurlijk even wennen is omdat je eenmaal gewend bent aan wat je normaal doet.

We hebben geen spagaat gedaan en kunnen nu ook nog geen Paganini spelen. Maar we kunnen wel recht zitten en staan en hopelijk zijn onze problemen nu verholpen, als je er maar aan blijft denken: Staan mijn benen/voeten goed? Is mijn rug recht? Ben ik niet gespannen in mijn schouders? Et cetera.

We hebben een leuke en leerzame middag gehad. Met dank aan Karin die ons op de cursus heeft gewezen en Eileen die dus cursus gaf.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen via info@rolfingpraktijkmcewan.nl
Of via de website: www.rolfingpraktijkmcewan.nl

Verslag Masterclass Richard Wolfe

Posted on 16/01/2017 by Kristofer G. Skaug

Utrecht, 14 januari 2017

Deze workshop “Ter voorbereiding van het Nationaal Altvioolconcours 2017” werd door de doelgroep aanvankelijk wat afwachtend bekeken: Welke van de 20 concours-deelnemers zouden het lef hebben (“just watch this!“) om hun spel in een openbare masterclass te laten bekritiseren door conservatoriumdocent en NedPhO-aanvoerder Richard Wolfe?

Uiteindelijk heeft de leergierigheid het gewonnen van de verlegenheid: Wie niet waagt, die niet wint! De vijf moedigen waren:

Esther Fernandez Olalla (Codarts),
Raquel Sanchez Gonzalez (Codarts, hors concours),
Kardelen Buruk (KonCon),
Martin Moriarty (CvA)
William Murray (CvA). .

Helaas was de pianist ziek, dus het moest allemaal zonder begeleiding, maar dat mocht de pret niet drukken.

Het “Konzertstück” van Enescu is één van de drie verplichte werken in de eerste ronde van het concours. De overige twee verplichte werken zijn: Een Mozart-duet viool/altviool en een opdrachtscompositie van Oene van Geel, die pas vorig week is uitgegeven.

Vandaar dat bijna alle deelnemers ervoor hadden gekozen om aan het stuk van Enescu te werken in de masterclass. Dit is een echte “Pièce de concours“, geschreven voor de eindexamens bij het conservatorium in Parijs (vorig jaar heeft de DVS over deze categorie stukken een aparte workshop gegeven). Het bevat een groot aantal technische uitdagingen, die allemaal binnen 10 minuutjes de revu passeren: Arpeggio’s, chromatische toonladders, van laag tot heel hoog, akelige dubbelgrepen, noem maar op.

Sommigen maken grote indruk met zeer precies en virtuoos linkerhandwerk, maar hebben dan weer moeite met stokindeling, adem en frasering. Anderen zijn onzeker mbt de intonatie op dubbelgrepen. Sommigen hebben moeite om genoeg klank te produceren in de uitbundige passages, anderen vinden juist een uitdaging in het maken van een voldoende subtiele pianissimo. Een terugkerend gespreksonderwerp van de docent is het verbinden van noten en frasen en de rol van streek en vibrato hierbij.

Ondanks dat ik me had voorgenomen om geen individuele prestaties met naam te noemen, wil ik toch twee uitzonderingen maken:

Ten eerste Raquel Sanchez Gonzalez (Codarts), die geen concoursdeelnemer is, maar heeft laten horen dat ze met haar Walton-concert goed bezig is.

Ten tweede William Murray, die niet alleen in bezit is van een erg mooie Amati altviool, maar tevens een verpletterende Hindemith op.25/1 in huis blijkt te hebben.

De deelnemers (en toehoorders) hebben veel inspiratie opgedaan bij deze uitgebreide masterclass-dag, wat dat betreft is het Nationaal Altvioolconcours, dat over een maand begint, opeens heel veel dichterbij gekomen. Veel dank aan Richard Wolfe! En wij wensen iedereen heel veel succes met de laatste weken van concoursvoorbereidingen!

Kristofer G. Skaug

Verslag “Uit de keuken van” Prunella Pacey

Posted on 09/02/2016 by DVS

door Vincie Faas

Op zaterdag 6 februari nam ik deel aan de workshop door Prunella Pacey “in de keuken van..”. ’s Ochtends vroeg om 10u begonnen we gezamenlijk met een kopje thee en een voorstelronde. We waren met een select gezelschap waardoor dit ook goed mogelijk was.

Alvorens we gingen spelen namen we de tijd voor een warming-up. Beide voeten stevig op de grond staan en je spieren ontspannen is de basis voor het altviool spelen. Nadat iedereen ontspannen en los was mocht iedere deelnemer een stuk spelen. Omdat we met een klein groepje waren was er voor iedereen voldoende aandacht. Individuele oefeningen werden afgewisseld met groepsoefeningen. Van streektechniek tot klank maken. Zowel de linker- als de rechterhand kwam aan bod.

Rond 13u stond er een heerlijke lunch voor ons klaar in de keuken. Op ons gemak hebben we hiervan kunnen genieten.

Na de lunch zijn we nog verder gegaan met altviool spelen. Ikzelf mocht een aantal stokken van Prunella proberen en ervaren hoe groot het verschil kan zijn in je spel. Erg leuk om mee bezig te zijn en leuk om de reactie van anderen te horen hierover. Nadat iedereen had gespeeld en tips had meegekregen om mee aan de slag te gaan, sloten we de dag af met een yogasessie. Nog even totaal ontspannen na een intensieve dag. Alle informatie laten bezinken om vervolgens tevreden met veel nieuwe ideeën naar huis te gaan.

Verslag Workshop en Concert Jutta Puchhammer

Posted on 21/10/2015 by DVS

door Laura Keuzenkamp

Afgelopen zondag, 18 oktober, was er in de Trinitatiskapel in Dordrecht een lezing/workshop over natuurlijke beweging met aansluitend een recital door Jutta Puchhammer.

Tijdens de lezing, die hier en daar ook het karakter had van een workshop, vertelde Jutta uitgebreid over welke bewegingen een heel natuurlijk karakter hebben tijdens het bespelen van de altviool. Zo werd bijvoorbeeld de vergelijking gemaakt tussen het krabben op je schouder en het spelen in hoge posities. Op het eerste gezicht lijkt het spelen in hoge posities heel oncomfortabel en onnatuurlijk, maar toen iedereen eerst aan zijn of haar schouder had gekrabd, zag iedereen de gelijkenis en voelde het positiespel gelijk een stuk natuurlijker aan.

Ook hebben we veel geleerd over het vasthouden van de stok. We moesten een apparaatje (stemapparaat, metronoom, telefoon, oid.) vasthouden met de vingers aan de ene kant en de duim aan de andere, waarna Jutta ons bewust liet worden van de functies van de verschillende vingers als we iets vasthouden. Daarna werden de stokken erbij gepakt en voelde iedereen gelijkenissen met de voorafgaande oefening. Wat vooral bleek, was dat de duim voornamelijk een ondersteunende rol heeft.

Daarnaast liet Jutta ons ook zien hoe een positiewisseling eigenlijk werkt: door een vinger van de linker hand op het bovenbeen te plaatsen en daarna te beseffen dat je wel móet loslaten voor je van A naar B kunt verplaatsen.

Door deze inzichten in hoe natuurlijke bewegingen toegepast kunnen worden bij het altvioolspel, zijn er meer oefeningen die je kunt doen om je techniek te verbeteren, zonder in eerste instantie naar je instrument te grijpen.

Na een gezellige pauze met zelfgebakken appeltaart én warme chocolademelk met slagroom, was er een recital door Jutta Puchhammer en Caecilia Boschman (piano). Op het programma stond geen standaard altviool-repertoire, maar onbekende werken van Canadese en Franse componisten.

Het concert begon met delen uit een bekend werk van Prokofjev: Romeo et Juliette. Dit stuk alleen was al genieten en beloofde veel goeds voor de rest van het concert. Hierna volgden twee stukken van de Canadese componisten Isabelle Panneton en Nikolas Gilbert.

Het stuk van Gilbert bestond uit 25 fragmenten die eerst allemaal gespeeld moesten worden en vervolgend naar keuze herhaald, waarbij de fragmenten nooit in dezelfde volgorde mochten passeren. Dit was voor Jutta de eerste keer dat zij dit stuk speelde, maar zij slaagde er in een spannende en gewaagde ‘compositie’ neer te zetten, welke zeker werd gewaardeerd door het aanwezige publiek.

Tot slot speelden de musici drie stukken welke geschreven werden als verplicht te spelen eindexamenrepertoire voor altvioolstudenten van het Conservatoire de Paris.

Verslag Masterclass Jürgen Kussmaul

Posted on 24/04/2015 by DVS

Verslag door deelneemster Steffie de Konink
Zondag 19 april 2015, Cultuurschip “Thor”, Zwolle

Afgelopen zondag kregen we (Andrea Passalacqua, Anuschka Pedano en ik) de masterclass met Jürgen Kussmaul die we gewonnen hadden met het Britten Altviool Concours. Jürgen bleek erg aardig te zijn en hij sprak goed Nederlands. Hij heeft me goede aanwijzingen gegeven. Tussendoor vertelde hij leuke verhalen om uit te leggen wat hij bedoelde. Een ding wat hij zei was bijvoorbeeld dat ik heel goed moest luisteren hoe iets voelde. Als het niet goed aanvoelt, legde hij uit, dan moest ik proberen het net iets anders te doen; bijv. door een andere dynamiek of tempo te kiezen. Hij vertelde hierbij dat hij dat zelf ook had moeten doen toen hij na zijn ongeluk moest leren zijn alt anders vast te houden.

Het was een super leuke en leerzame masterclass. Dank je wel Staalbankiers voor de prijs, Het Britten orkest dat ze dit geregeld hebben en Jürgen voor al zijn aanwijzingen.

Steffie de Konink

“Mooi, maar ‘t kan beter…” (verslag Masterclass Tabea Zimmermann)

Posted on 03/04/2015 by DVS

recensie/verslag door Adriaan van ‘t Wout

Op weg naar TivoliVredenburg te Utrecht, waar zaterdagochtend 21 maart 2015 de wereldwijd gevierde Tabea Zimmermann een Masterclass zou geven, stuitte ik op tieners die zich verdrongen voor de ingang. Een goed teken, dacht ik aanvankelijk, maar ze stonden in de rij om kaartjes te bemachtigen voor de populaire popgroep ‘Tokio Hotel’. De belangstelling voor de masterclass was aanzienlijk geringer; slechts een 30-tal altvioolvrienden en -vriendinnen had de moeite genomen om zich naar ‘Cloud Nine’ te begeven. Darija Kozlitina (Rotterdams Phil), Frank Brakkee (Radio Fil) en Roald van Os (DVS) hadden uit 16 aanmeldingen 4 jonge talenten geselecteerd die de confrontatie met de Master mochten aangaan.

Elisa Karen Tavenier oogste complimenten over deel 1 uit het Konzert in D, Opus 1 van Karl Stamitz. “Mooi, maar … (gevolgd door het onvermijdelijke) … ’t kan beter. Je speelt nog te veel met de linkerhand van een violiste. De altviool lijkt wel op een viool, maar moet toch anders bespeeld worden”. Tabea onderstreepte dit met een reeks rek- en strekoefeningen voor de linkerhand en het advies toonladders over 3 octaven te studeren met opschuivende posities en speciale aandacht voor de zwakste schakel: de pink. Tenslotte nog: “Kantel de alt, wees flexibel, maak verschil in houding bij het spelen op de C-snaar en de A-snaar.”

Hessel Moeselaars interpretatie van de Sonate Opus 147 van Sjostakovitsj riep bij Tabea vragen op: “Wat voel je bij het spelen van dit stuk?” Moeilijke vraag, die de kern aansneed van de sfeer achter de noten. Haar advies: “Maak grotere verschillen tussen pp en ff, zing een paar passages als je studeert en probeer jouw gevoel dan over te brengen op het publiek. Studeer langzaam en werk meer aan de expressiviteit”.

Vervolgens imponeerde Iteke Wijbenga haar toehoorders met het 1^e deel uit het altvioolconcert, dat Béla Bartók onvoltooid had achtergelaten. “Als je dit werk gaat spelen, moet je eerst uitzoeken wat van Bartók is en wat Serly daaraan heeft toegevoegd. Er staan bv. onlogische tempo aanwijzingen in. Luister naar de muzikale taal van Bartók en maak dan jouw eigen concept”, sprak de Master eerst, gevolgd door: “Mooi, maar … Was je nerveus?”. Iteke knikte. “Dat hoort er bij, accepteer dat je nerveus bent en bestrijd het niet, want dan wordt het gevoel alleen maar erger”. Vanuit de streektechniek werd daarna intensief gewerkt aan meer klankvolume en de opbouw van de dynamiek naar hoogtepunten. “Vertel het verhaal en maak het spannend”.

Lisa Eggen sloot de rij overtuigend af met een deel uit de Sonate Opus 11 nr. 4 van Paul Hindemith. Maar desondanks besteedde Tabea veel aandacht aan de stoktechniek. “Gebruik je rechterhand bewust, niet alleen om meer toon, maar vooral om een ‘kernachtiger’ geluid te produceren. Maak een groter verschil in de dynamiek, varieer het tempo van het thema en stel je vingerzetting altijd in dienst van de uitdrukking”, waren kort gevat haar aanwijzingen.

Na afloop van de Masterclass probeerde ik Tabea Zimmermann te strikken voor een interview, maar wegens tijdgebrek kon dit zo niet plaatsvinden. “Stuur mij uw vragen per email en ik zal ze beantwoorden”, beloofde ze. Kort voor de paasdagen vielen ze in mijn mailbox.

Mijn vraag, of (in het algemeen gezien) expressiviteit in het spel van een student beïnvloed wordt door de leeftijd, kon en wou ze niet rechtstreeks beantwoorden.

”Ich möchte die vier jungen Menschen nach einem einmaligen Unterricht vor Publikum nicht beurteilen. Die Ausbildung ist langwierig und komplex und je nach Möglichkeiten zu gestalten. Ich kann weder Lehrer noch Studenten ‘einordnen‘, kann bei einer Masterclass nur eine Momentaufnahme mitnehmen und auch nur einen kurzen Einblick in meine Arbeit geben.“

Op de vraag, naar de reden waarom zij zoveel aandacht besteedde aan toonvorming, ging zij dieper in:

“Ich sehe die Tonproduktion als einen sehr komplexen Vorgang der aus sehr vielen einzelnen Faktoren zusammen wachsen muss. Mir geht es hauptsächlich um die Relation der Elemente. Das heißt, daß der Bogendruck im Verhältnis stehen sollte zum Gegendruck der linken Körperhälfte, des Daumens, des Arms, der Finger, der Saite etc. Der eine Student konzentriert sich zu sehr auf links, der andere zu sehr auf rechts. Man muss sehr viele verschiedene Techniken erlernen und ausprobieren, ehe man seinen eigenen ‘schönen‘ Ton gefunden hat. Und sobald man etwas gefunden hat, sollte man gleich noch einige Varianten dazu erlernen.“

Zouden instrumentalisten vaker lyrische passages eerst moeten zingen en dan pas spelen?

“Ja, unbedingt erst singen!! Die innere Vorstellungskraft wird trainiert und die Hände können dann den Ton viel besser entstehen lassen. Rhythmus, Melodie, Harmonie, Ausdruck etc. sind alles Teilbereiche, die bis ins Unendliche wachsen können. Da gibt es kein ‘fertig‘. Es kann so herrlich sein, gemeinsam mit der Musik zu wachsen und nach einigen Jahren den Blick auf ein Werk noch einmal komplett zu ändern.

Ich wünsche allen Lesern Geduld und Experimentierfreude.J “

Wie bovenstaande tips ter harte neemt, beseft wat er schuilt achter de woorden: „Mooi, maar …. ‘t kan beter”. En degene, die ook uitvoeringen kon bijwonen van Hindemiths ‘Der Schwanendreher’ in Utrecht en Amsterdam door Tabea Zimmermann met het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Markus Stenz, heeft ervaren wat op een altviool allemaal mogelijk is. Het waren drie leerzame dagen.

Adriaan van ’t Wout.

Verslag Masterclass Mikhail Zemtsov

Posted on 23/02/2015 by Kristofer G. Skaug

Rietveldtheater Delft, 21/02/2015
Verslaggever: Kristofer G. Skaug

Redactionele opmerking: Recensies worden op persoonlijke titel gepubliceerd, en vertegenwoordigen derhalve geen officiëel standpunt van de DVS.

In het knusse Delftse Rietveldtheater is een kleine schare toehoorders gekomen om Mikhail Zemtsov te zien lesgeven aan drie jonge altviolistes, allen afkomstig van het Hellendaal Vioolinstituut in Rotterdam.

Annina Kroon (17) mag als eerste aan de slag, met het eerste deel uit het altvioolconcert van Zelter – voor iedere altvioolleerling een absolute klassieker. Ze speelt het stuk eerst een keer helemaal voor.

De maestro zit op een stoel in de hoek van het podium toe te kijken. Het hoofdthema (Es-groot drieklanken) – meer solistisch. Per frase ademen.

Dynamiek varieren, spannend maken. Je moet het publiek kunnen verrassen. Dat zijn de momenten waarop wij als artiest heel erg kunnen genieten! Je moet je voelen als koningin van het podium, dat je het publiek om je vinger weet te winden. In het verhaal gebeuren er interessante dingen, dat moet je als podiumartiest onderbouwen.

Mikhail tokkelt de begeleiding mee op zijn altviool. Dan begint Annina aan de loopjes. Wat is dit? Niet bezorgd kijken! Houd het licht, speels! En vooral: Nooit met enige spier in je gezicht verraden dat je een foutje gemaakt hebt!

Anuschka Pedano (14) is nu aan de beurt. Ze heeft onlangs een mooie grote altviool gekocht, maar heeft er nog geen geschikte kist voor, en draagt hem nog rond in een kartonnen doos (komt goed!). Mikhail gooit er nog een mopje tussendoor: “wisten jullie dat de eerste altviool ontstond als een werkongeluk van een dronken italiaanse vioolbouwer, die snaren heeft gezet op een vioolkist“.

Anuschka werkt aan een Georgische dans, “Charumi” van de componist Tsintsadze.

De uitdagende 5/8-maat gaat haar goed af. Er wordt gewerkt aan de streektechniek bij de dubbelgrepen. Het heeft een percussieve karakter (Mikhail kan het weten, hij is zelf opgegroeid in Tsjetsjenie), maar de klank mag er niet onder lijden!

De accenten in de loopjes moeten eruit springen. Je moet kijken naar die Georgische dansen op YouTube. Heel veel energie, power. Dat moet je hebben in je streek. Wilder, meer explosief. Bij de slof. Dit is volksmuziek, geen klassiek.

Mikhail tokkelt nog altijd mee om een begeleiding te verzorgen, bij gebrek aan een pianist. Let op de harmoniewisselingen. In deze passage is het … ‘mysterieus?’ Ja! Dat woord wilde ik horen.

En dan weer uitbundig, vrolijk: Feestje! Stamp maar met je voet! Maar maak geen haast, op een feest heb je nooit haast! Meer profiel op de 1 en 3 van de 5/8 maat.

Zoek dialoog tussen de frasen, anders wordt het monotoon.

Ken je een instrument dat heet “doedoek”? Duduk. Schrijf het op. Zoek het op YouTube. Dat is een blaasinstrument, als een hobo met een hele grote riet (doet na op altviool, fluistertoon). Je moet op je alt de suggestie opwekken van zo’n klank.

Als laatste mag Ursula Skaug (17) aantreden. Ze speelt het Adagio & Allegro van Schumann, oorspronkelijk voor hoorn. Dit is best lastig zonder begeleiding, want de melodie wisselt alsmaar tussen de altviool en piano.

Eerst het adagio-stukje. Frasering is bij Schumann vaak niet “symmetrisch”, het antwoord kan veel korter zijn dan de “vraag”. Er moet spanning opgebouwd worden. Lichtere streek bij lichtere stemming.

Je moet goed weten wat je wilt, met kleur, intervallen en timing. Je begint vaak heel goed, maar daarna moet je doorgaan met dezelfde intensiteit en doordachte klank. Genieten van de belangrijke noten.

Soms mag je de frase niet zelf afmaken, omdat daar de piano dat moet doen. En in de frase is niet altijd de belangrijkste noot ook de luidste, die kun je ook aangeven met de timing (bijvoorbeeld rubato).

Soms in een gesprek is de timing allesbeslissend, hoe je antwoord aansluit op de vraag.

Het hoogtepunt: Je wordt er als artiest op afgerekend, of je emotioneel oprecht bent. Dus daar moet je met je gedachten en je gevoel helemaal naartoe werken. Anders komt het niet overtuigend over.

Wij gaan vol memorabele uitspraken en inspirerende gedachten weer naar huis. Dank aan Mikhail voor deze Masterclass, en dan ook aan Henny Marée voor de medewerking om deze reeks in het Rietveldtheater mogelijk te maken.

Verslag Kerst met DVS

Posted on 30/12/2014 by DVS

Door weer, wind en sneeuw hebben ongeveer 30 altvioolfanatici zich op zaterdag 27 december naar de DVS kerstbijeenkomst geploegd. Terwijl Darija Kozlitina en pianist Daniël Kramer de Rietveldheaterzaal alvast vulden met flarden woestmoeilijke Hindemith, liepen de eerste vrijwilligers zich om 14.00 uur al warm met het klaarzetten van een heerlijke borreltafel. De foyer van het Rietveldtheater in Delft heeft nog niet zo lang geleden een mooie lik verf gekregen en dat was goed te zien! Een prima locatie voor een kerstbijeenkomst.

Na ontvangst van alle gasten – waarbij we als organisatie ook een paar voor ons onbekende gezichten troffen – kon het recital dan eindelijk beginnen. Als aftrap gaf het bestuur van de DVS eerst nog een korte presentatie van de inspanningen over het afgelopen jaar. Er werd kort verteld over het succesvolle bezoek in november van de Nederlandse delegatie aan het Internationaal Altvioolcongres in Porto, waarbij Nederland een prominent(er)e rol heeft gekregen.

Het DVS bestuur (vlnr: Roald van Os, Emlyn Stam, Stijn van der Schoor en Karin Dolman) berichten over de belangrijkste DVS mijlpalen in 2014

DVS heeft ook het voornemen om zélf in 2018 het Internationaal Altvioolcongres in Rotterdam te gaan organiseren. Het bestuur vroeg daarom alle aanwezigen om vooral nu al mee te denken hoe we dit grootse plan kunnen bolwerken met elkaar. In 2016 moet er namelijk al een financieel plan klaarliggen, er is op korte termijn werk aan de winkel! Omdat het project bovenop het takenpakket van het dagelijks bestuur (allen vrijwilligers) komt, is er een dringende behoefte aan vrijwilligers die mee willen helpen bij de voorbereidingen. Tot groot genoegen van het bestuur hebben zich na afloop van de bijeenkomst al wat mensen aangemeld die graag ‘in natura’ willen bijdragen aan dit internationale congres. Ook heeft DVS er weer een paar Vrienden bijgekregen.

Met een goed glas glühwein of een lokaal Delfts biertje in de hand konden de bezoekers genieten van een trio van Beethoven in bewerking voor 3 altviolen door maestro Emlyn Stam, Darija Kozlitina en Karin Dolman. Darija Kozlitina en pianist Daniël Kramer tekenden voor de Opus 11 nr. 4 sonate van Hindemith. Karin Dolman en Darija Kozlitina trakteerden het publiek op het prachtige lament van Frank Bridge. Na dit duo vlogen de vonken er bij Karin vanaf in het Scherzo van Brahms.

Trio van Dvorak bewerkt voor 3 alten: vlnr. Emlyn Stam, Darija Kozlitina en Karin Dolman.

Emlyn Stam presenteerde in een duo van Stamitz voor 2 altviolen zijn getalenteerde leerlinge Anna Jurriaanse. Als slotstuk vormden alle aanwezige Vrienden van de DVS een altvioolensemble (klik hier om een video te zien) om zo samen met bariton Jan van der Elst (tevens bouwer van altviolen) twee kerstliederen te spelen.

Gezellig naborrelen in de foyer van het Rietveldtheater.

In de gezellige en heerlijk warmgestookte foyer werd onder het genot van een hapje en een drankje nog even nagepraat over het concert. Geïnspireerd door al die mooie altvioolklanken, opgewarmd en voldaan keerde iedereen weer naar huis.

Roald van Os

Dutch Viola Society

Het non-profit promotie, communicatie en informatieplatform voor de altviool

Category Archives: Verslagen